Nieuwsbrief Progressiegericht Werken 854

► Waarom groepsgemiddelden misleiden en individuele dynamiek de sleutel is

In de sociale wetenschappen voltrekt zich langzaam maar zeker een paradigmaverschuiving. Decennialang hebben onderzoekers zich gebaseerd op grootschalige studies en groepsgemiddelden om te begrijpen wat mensen motiveert, hoe ze leren en waarom ze vastlopen. Maar steeds vaker botsen ze op de beperkingen van deze aanpak. Een interventie die “gemiddeld effectief” is, blijkt voor veel individuen niet te werken. Een persoonlijkheidstest voorspelt gedrag in een specifieke situatie nauwelijks. Wat verklaart deze discrepantie? We lopen tegen de grenzen aan van een oud paradigma en zien de contouren van een nieuwe manier van denken, waarin niet het gemiddelde, maar de unieke dynamiek van het individu centraal staat. Dit artikel verkent deze fundamentele verschuiving en laat zien hoe de progressiegerichte aanpak hier goed op aansluit.  

► Training Progressiegericht Coachen & Adviseren (start 7 november 2025)

Wil jij als coach of adviseur progressie bij jezelf en je cliënten en studenten realiseren? In zes intensieve sessies, gebaseerd op de nieuwste inzichten uit de wetenschappelijke psychologie, leer je de meest effectieve progressiegerichte interventies inzetten, zoals autonomie ondersteuning, groeimindsetondersteuning, de cirkeltechniek, toekomstprojectievragen en eerdere successenvragen. Je oefent met eigen casuïstiek en ontvangt directe hulp en feedback van Gwenda Schlundt Bodien en Coert visser. Je kunt het geleerde meteen toepassen in je eigen werk. Bij de start ontvang je de boeken ‘Handboek progressiegericht coachen’ en ‘100 sleutels tot progressie’. Schrijf je hier in.

► Podcast: prestatiebeloning

Deze aflevering van de podcast gaat over prestatiebeloning. Werkt het motiverend of juist niet? Welke richtlijnen kunnen organisaties benutten om effectieve beloningssystemen te ontwerpen?

► De dynamische mens: voorbij de illusie van stabiliteit

“Wie ben ik?” Het is misschien wel de oudste en meest indringende vraag die mensen zich kunnen stellen. Ze klonk al in het oude Griekenland, waar boven de tempel van Apollo in Delphi de woorden Gnothi Seauton – ken uzelf – waren gegrift. In een vorig artikel besprak ik waarom groepsgemiddelden misleidend zijn en zelden het individu accuraat representeren. In dit artikel bouw ik hierop verder en introduceer ik het idee van de dynamische mens.  

► Motivatie en tweedetaalverwerving

Motivatie en tweedetaalverwerving. Alamer et al (2025) doen in dit artikel verslag van een meta-analyse naar de kwaliteit van motivatie en tweedetaalverwerving. Werkt het goed om cursisten die een tweede taal aan het leren zijn een slechte beoordeling te geven om ze te motiveren om beter te gaan leren? Werkt het goed om te controleren of ze hun huiswerk gemaakt hebben en ze vermanend toe te spreken als ze te weinig studeren? En werkt het om je lesstijl af te stemmen op wat cursisten vanuit hun cultuur ‘gewend’ zijn? 

► Podcast Progressiegericht Adviseren

Deze aflevering van de podcast gaat over progressiegericht adviseren. In welke situaties is adviseren aan de orde? Wat zijn veelvoorkomende niet-effectieve manieren van adviseren? Welke principes benutten we bij progressiegericht adviseren en hoe klinkt een progressiegericht adviesgesprek? 

Nieuwsbrief Progressiegericht Werken 853

► Beter dan ik eerst was

Beter dan ik eerst was. ‘Jij bent de beste in gym!’ ‘Je had het hoogste cijfer!’ ‘Ik ben altijd het snelste klaar!’ ‘Heb je de wedstrijd gewonnen?’ Kinderen beginnen zichzelf zo rond hun achtste jaar te beoordelen en evalueren. Ze beginnen dan bijvoorbeeld te denken in termen van hoe aardig ze zijn, hoe leuk of slim ze zijn. Ze gebruiken vergelijking met anderen of vergelijking in de tijd om tot die zelfevaluaties te komen. Als ze zich vergelijken met anderen kijken ze naar leeftijdsgenoten die beter of juist slechter presteren. Als ze zich vergelijken in de tijd kijken ze naar hoe ze nu zelf presteren ten opzichte van hoe ze in het verleden presteerden.  

► Training Progressiegericht Coachen & Adviseren (start 7 november 2025)

Wil jij als coach of adviseur progressie bij jezelf en je cliënten en studenten realiseren? In zes intensieve sessies, gebaseerd op de nieuwste inzichten uit de wetenschappelijke psychologie, leer je de meest effectieve progressiegerichte interventies inzetten, zoals autonomie ondersteuning, groeimindsetondersteuning, de cirkeltechniek, toekomstprojectievragen en eerdere successenvragen. Je oefent met eigen casuïstiek en ontvangt directe hulp en feedback van Gwenda Schlundt Bodien en Coert visser. Je kunt het geleerde meteen toepassen in je eigen werk. Bij de start ontvang je de boeken ‘Handboek progressiegericht coachen’ en ‘100 sleutels tot progressie’. Schrijf je hier in.

►De volgende-stap-stuurtechniek: voortbouwen op progressie

Leonie, leidinggevende in een zorgorganisatie, wilde een gesprek voeren met medewerker Miriam. Miriam werkt op een jaarcontract en heeft de afgelopen maanden duidelijke progressie laten zien na gesprekken over haar werk en verwachtingen. Tegelijk viel het Leonie op dat Miriam op rustige momenten vaak afwachtend is en regelmatig op haar telefoon kijkt. Leonie zou graag zien dat Miriam die tijd benut om andere werkzaamheden op te pakken – zoals het bijwerken van cliëntendossiers, het aanvullen van voorraad of het voorbereiden van materiaal voor activiteiten – zodat het team sneller kan schakelen bij onverwachte drukte. Leonie wilde dit bespreken, maar zonder dat Miriam het gevoel krijgt dat er iets mis is of dat haar functioneren ter discussie staat. Haar vraag: hoe steek ik dit gesprek het beste in?  

►Ik ga goed op gecontroleerde motivatie!

Ik ga goed op gecontroleerde motivatie! Dat zei een deelneemster aan een trainingssessie progressiegericht coachen en adviseren vorige week. Toen ik vroeg waaraan ze dat kon merken vertelde ze het volgende verhaal. 

►Hoe kennis over zelfdwang helpt om milder te reageren op dwingend gedrag

Dwingend gedrag – of het nu gaat om controlerende opmerkingen, straffen, manipulatie of het uitoefenen van druk – roept vaak een directe en intense emotionele reactie op. Vooral voor wie veel waarde hecht aan autonomie en wederzijds respect, kan zo’n benadering sterke aversie oproepen. De eerste, begrijpelijke reflex is vaak boosheid of irritatie. Toch is er sprake van een paradox: wat ons op zo’n moment het meest kan helpen, is niet nóg meer weerstand, maar een ander soort inzicht. Vanuit de zelfdeterminatietheorie, weten we dat dwingend gedrag vaak voortkomt uit een geïnternaliseerde controlerende stijl – een patroon dat mensen niet alleen naar anderen, maar ook naar zichzelf toe gebruiken (een vorm van of zelfdwang dus).  

►Diep leren stimuleren: de centrale rol van leerkader en groeimindset

Diep leren, een onderwijsfilosofie gericht op diepgaand conceptueel begrip en kennistransfer, wint wereldwijd aan belang. In Indonesië heeft de overheid deze aanpak omarmd als antwoord op tegenvallende PISA-resultaten voor taalvaardigheid, wiskundige vaardigheden en natuurwetenschappelijke vakken. De integratie met het groeimindset-concept – de overtuiging dat intelligentie ontwikkelbaar is – biedt interessante mogelijkheden. Waar eerder onderzoek zich vaak op afzonderlijke factoren richtte, bracht een nieuwe studie van Imron et al. (2025) voor het eerst de gezamenlijke impact in kaart van mindset, leerkader en docent-leerlingrelaties.  

► Als alles trauma heet: de risico’s van een te breed trauma-begrip

De afgelopen jaren is traumageïnformeerde zorg steeds vaker ingevoerd in de geestelijke gezondheidszorg, het onderwijs en de jeugdzorg. Het idee is eenvoudig: om mensen goed te helpen, moet je begrijpen welke traumatische ervaringen ze hebben meegemaakt. Deze benadering ziet trauma vaak niet alleen als één van de factoren die kunnen leiden tot psychische problemen, maar als hun kern. Het doel is om hertraumatisering te voorkomen en zorg beter af te stemmen op de cliënt. Pisl et al. (2025) onderzochten twee invloedrijke richtlijnen voor traumageïnformeerde zorg (SAMHSA, 2014) en Sweeney et al., 2018). Ze concluderen dat deze richtlijnen het begrip trauma steeds breder opvatten en het model presenteren als de vanzelfsprekende manier om psychisch leed te begrijpen. Volgens de auteurs brengt dat verschillende risico’s met zich mee.  

Nieuwsbrief Progressiegericht Werken 852

 

► Culturele conformiteit: onzichtbare rem op verandering

Veel organisaties en scholen willen een cultuur creëren waarin leren, motivatie en samenwerking centraal staan. Toch blijft de praktijk vaak hardnekkig hetzelfde. Zelfs wanneer men in woorden zegt dat men wil werken vanuit vertrouwen, autonomie en groei, blijft het gedrag in de dagelijkse realiteit opvallend traditioneel. Dat is geen kwestie van onwil, maar van iets subtielers: culturele conformiteit.

► Training Progressiegericht Coachen & Adviseren (start 7 november 2025)

Wil jij als coach of adviseur progressie bij jezelf en je cliënten en studenten realiseren? In zes intensieve sessies, gebaseerd op de nieuwste inzichten uit de wetenschappelijke psychologie, leer je de meest effectieve progressiegerichte interventies inzetten, zoals autonomie ondersteuning, groeimindsetondersteuning, de cirkeltechniek, toekomstprojectievragen en eerdere successenvragen. Je oefent met eigen casuïstiek en ontvangt directe hulp en feedback van Gwenda Schlundt Bodien en Coert visser. Je kunt het geleerde meteen toepassen in je eigen werk. Bij de start ontvang je de boeken ‘Handboek progressiegericht coachen’ en ‘100 sleutels tot progressie’. Schrijf je hier in.

► Groeimindset helpt nieuwkomers de taal te leren

Groeimindset helpt nieuwkomers de taal te leren. Immigranten die de taal in het nieuwe land nog moeten leren hebben regelmatig angst om te spreken. Onderzoek van Lou en Noels (2020) schijnt een licht op de relatie tussen de taalmindset van immigranten en de progressie die ze boeken in het leren van de taal. 

► Internalisatie in actie in de wiskundeklas

Onlangs hoorde ik deze interessante anecdote over internalisatie. Het is een doorsnee woensdagochtend op het ROC. De wiskundeles is begonnen en de meeste studenten zijn aan het werk met lineaire vergelijkingen. Maar één student zit met zijn armen over elkaar. Hij pakt zijn pen niet op. “Dit is niet nuttig,” zegt hij tegen de docent. “Waarom moeten we dit doen? Wanneer ga ik later ooit te maken krijgen met lineaire vergelijkingen?” De docent herkent de vraag. Ze heeft hem vaker gehoord. Ze geeft het antwoord dat ze geleerd heeft te geven: “Met dit soort wiskunde bezig zijn traint je denkvermogen. Daar kun je later op allerlei manieren voordeel bij hebben, zelfs als je niet letterlijk met lineaire vergelijkingen te maken krijgt. Bovendien wil jij graag doorstromen naar het HBO. Daar is veel wiskunde, ook lineaire vergelijkingen. Dus daar heb je het ook nodig.” De student kijkt haar aan. “Wat is het nut voor LATER?” Hij pakt zijn pen nog steeds niet op. De les gaat verder. De student werkt niet.  

► Podcast: negatieve feedback

Deze aflevering van de podcast behandelt twee meta-analyses naar de verbanden tussen negatieve feedback en (intrinsieke) motivatie. Negatieve feedback blijkt vaak onbedoelde schade te veroorzaken, maar heeft niet altijd een negatief verband met intrinsieke motivatie. De podcast sluit af met vuistregels voor het geven van negatieve feedback: waarover, hoe en wanneer werkt negatieve feedback wel goed? 

► Progressiegerichte organisatieverandering: hoe kleine stappen condities creëren

In een eerder artikel beschreef ik hoe culturele conformiteit functioneert als een krachtig mechanisme dat ervoor zorgt dat mensen hun gedrag afstemmen op wat gebruikelijk is binnen hun groep. Dit mechanisme kan verandering belemmeren wanneer het oude patronen stabiliseert. Dat roept de vraag op: is organisatieverandering eigenlijk wel mogelijk? En zo ja, hoe begin je daar dan mee? Hier schets ik hoe progressiegerichte organisatieverandering eruit ziet en kan werken. 

Nieuwsbrief Progressiegericht Werken 851

  

► Brugklassers: statische mindset en afgehaakt

Yu et al (2025) rapporteren in dit mindset-onderzoeksartikel de resultaten van longitudinale studies onder 430 Nederlandse vo-leerlingen die in de eerste twee jaar op het voortgezet onderwijs zaten. Ze betrokken in hun onderzoek zowel de mindsetovertuigingen van de leerlingen (groeimindset, statische mindset), als hun inspanningsovertuigingen (heeft inspanning nut?) als het soort doelen dat ze zelf nastreefden en ervoeren op school.

► Training Progressiegericht Coachen & Adviseren (start 7 november 2025)

Wil jij als coach of adviseur progressie bij jezelf en je cliënten en studenten realiseren? In zes intensieve sessies, gebaseerd op de nieuwste inzichten uit de wetenschappelijke psychologie, leer je de meest effectieve progressiegerichte interventies inzetten, zoals autonomie ondersteuning, groeimindsetondersteuning, de cirkeltechniek, toekomstprojectievragen en eerdere successenvragen. Je oefent met eigen casuïstiek en ontvangt directe hulp en feedback van Gwenda Schlundt Bodien en Coert visser. Je kunt het geleerde meteen toepassen in je eigen werk. Bij de start ontvang je de boeken ‘Handboek progressiegericht coachen’ en ‘100 sleutels tot progressie’. Schrijf je hier in.

► De ik-hoor-dit al-te-kunnen-valkuil

De ik-hoor-dit al-te-kunnen-valkuil kan leren en ontwikkelen in de weg staan. We begonnen een recente training met een oefeningetje waarin deelnemers elkaar kort interviewden. Ze stelden elkaar de vraag: “Wanneer ben je ooit tegen de verwachting beter geworden in iets?” Vervolgens bespraken we in de plenaire groep wat de interviewtjes hadden opgeleverd. Iedereen had voorbeelden weten te vinden van dingen waar ze tegen hun verwachting in goed waren geworden. Ze vertelden dat het hen gelukt is door dingen als het gewoon beginnen te doen, stap voor stap, oefenen, doorzetten, reflecteren, hulp vragen en verschillende strategieën uitproberen. Eén deelneemster vertelde hoe ze beter was geworden in het bespelen van een muziekinstrument. Vervolgens zei ze: 

► Reageren op negatieve feedback

Het is voor veel mensen niet zo makkelijk om negatieve feedback te horen en er effectief op te reageren. Hoewel niet alle feedback terecht hoeft te zijn, is het denk ik altijd mogelijk om effectief te reageren op feedback en om te leren naar aanleiding van feedback. In deze bijdrage vijf manieren waarop je progressiegericht kunt reageren op en leren naar aanleiding van feedback.

► Valse autonomieondersteuning: mooi op papier, afwezig in de praktijk

Michael Barger introduceerde ooit het begrip ‘valse groeimindset’. Hiermee bedoelde hij het wel overnemen van groeimindsettaal, maar niet gedrag vertonen dat daadwerkelijk groeimindset-ondersteunend is. In dit artikel opper ik dat iets vergelijkbaars optreedt bij autonomieondersteuning. Er is in mijn ogen ook iets als ‘valse autonomieondersteuning’. Lees hieronder wat ik hiermee bedoel.  

► Podcast Progressiegericht Adviseren

Deze aflevering van de podcast gaat over progressiegericht adviseren. In welke situaties is adviseren aan de orde? Wat zijn veelvoorkomende niet-effectieve manieren van adviseren? Welke principes benutten we bij progressiegericht adviseren en hoe klinkt een progressiegericht adviesgesprek? 

► Wijze feedback verbetert relaties, motivatie en resultaten

Docenten staan regelmatig voor een dilemma. Ze weten dat leerlingen kritische feedback nodig hebben om te leren en zich te ontwikkelen, maar ze zien ook hoe sommige leerlingen precies bij die feedback afhaken. Het geven van correcties voelt als balanseren: te voorzichtig en je helpt de leerling niet echt vooruit, te direct en je riskeert dat de leerling de handdoek in de ring gooit. Dit probleem blijkt nog groter te zijn bij leerlingen uit groepen die in het onderwijs historisch ondervertegenwoordigd zijn, zoals leerlingen uit etnische minderheidsgroepen of leerlingen uit gezinnen met een lager inkomen. Kalkstein et al. (2025) beschrijven in hun rapport de ontwikkeling en evaluatie van een professionaliseringstraject dat docenten helpt om dit probleem aan te pakken. Het traject bouwt voort op decennia psychologisch onderzoek naar wat ‘wise feedback’ ofwel wijze feedback wordt genoemd. Dit concept komt oorspronkelijk voort uit observaties van bijzonder effectieve docenten, en is vervolgens verder ontwikkeld en getoetst in experimenteel onderzoek.  

► Everything everywhere all at once: bizarre kijkervaring; diepe boodschap 

Een paar jaar geleden keek ik samen met een paar anderen naar de film Everything Everywhere All at Once. De film uit 2022 is gemaakt door Daniel Kwan en Daniel Scheinert, ook wel bekend als “the Daniels”. Hij combineert elementen van absurdistische comedy, sciencefiction, fantasy en martial arts. We vielen van de ene verbazing in de andere. Het was een bizarre kijkervaring, vol absurde scènes die soms zo overdreven waren dat we de film nauwelijks serieus konden nemen. We wisten dat de film veel lof had geoogst en vroegen ons tijdens het kijken geregeld af: waarom in vredesnaam? Niet lang geleden zag ik de film nogmaals en dacht ik opnieuw na over waar hij in wezen om ging.